những vần thơ nhớ mẹ

Đặng Thế Kiệt

Cảm ơn ai đã gửi trên Facebook bài thơ «Em đau», trích từ sách Tập đọc Quốc Văn lớp Ba, do Hà Mai Anh và Đặng Duy Chiểu biên soạn, nhà xuất bản Việt Liên, Sài Gòn 1957 (*).

EM ĐAU

          Những khi trái nắng, trở trời
  Em đau, là mẹ đứng ngồi không yên
          Tìm thầy, lo chạy thuốc men
  Đêm ngày săn sóc, vì em nhọc nhằn.
          Hết bóp trán, lại xoa chân
  Lúc ly sữa ngọt, khi cân cam sành
          Em ho: ngực mẹ tan tành
  Em sốt: lòng mẹ như bình nước sôi.
          Em nằm khấn Phật, cầu Trời
  Sao cho chóng khỏi, mẹ cười, em vui.
Thực ra, tôi chỉ thuộc lòng 4 câu cuối:

          Em ho: ngực mẹ tan tành
  Em sốt: lòng mẹ như bình nước sôi.
          Em nằm khấn Phật, cầu Trời
  Sao cho chóng khỏi, mẹ cười, em vui.

Đã 60 năm qua rồi! Không nhớ nữa, đã đọc trong sách «Tập đọc Quốc Văn lớp Ba» ghi trên, hay trong một số báo «Tuổi Xanh».

(*) hình scan nguyên bài thơ "Em đau": 
TÌNH - NGHĨA - ĐẠO ĐỨC | Facebook

Xem hình vẽ trong sách, tôi cảm động bồi hồi, thấy hệt như chính mình, nằm sốt li bì, trong một căn phòng ở nhà chú Thụ, phố Quan Thánh Hà Nội, thời khoảng gia đình chúng tôi đang chuẩn bị lấy tàu di cư vào Nam.

Lúc đó tôi chưa đủ lớn để có ý thức về mẹ, — như tác giả bài thơ.

Một hai năm sau đó, tôi vào trường tiểu học "Di Chuyển Đa Kao" ở đường Đinh Tiên Hoàng quận Nhất Sài Gòn.

Một chiều ê a học bài, mẹ bảo tôi đọc lại cho nghe, đó là một bài thơ của Tú Mỡ, nói về nhà trưởng giả học làm sang với tủ gương sập gụ gì đó, tôi quên hết rồi. Tôi ngạc nhiên vì mẹ có vẻ rất thích.

Một lần khác, tôi học một bài thơ của Tản Đà, trong đó có mấy câu mà tôi còn nhớ nằm lòng:

Tan buổi học, mẹ ngồi tựa cửa
Mắt trông con đứa đứa về dần
Xa xa con đã tới gần
Các con về đủ quây quần bữa ăn

Cơm dưa muối khó khăn mới có
Của không ngon, nhà khó cũng ngon
Khi vui câu chuyện thêm giòn
Chồng chồng, vợ vợ, con con một nhà

Mẹ lại bảo tôi đọc lớn tiếng. Và mẹ nghe, lấy làm rất thú vị.

Sau này lên trung học, nhà vừa mua được một cái máy thu thanh, gọi là cái ra-đi-ô. Buổi tối, mẹ bảo tôi dò băng tần tìm cho mẹ chương trình Tao Đàn do Đinh Hùng phụ trách. Tôi mới hiểu mẹ cũng thuộc nòi sính thơ. Thói thích thơ của tôi hẳn là mẹ truyền cho tôi từ nhỏ.

Những năm tuổi trẻ, trước khi đi học ở nước ngoài, tôi còn nhớ rất nhiều bài thơ đọc trong các sách quốc văn hoặc trên các báo dành cho trẻ em như Tuổi Xanh, Măng Non, Tuổi Hoa..., rồi đến các nhật báo (Tự Do, Chính Luận...) và tạp chí văn chương (Văn, Thời Tập, Khởi Hành...). Và còn làm vài bài thơ đăng báo nữa chứ.

Thí dụ mấy câu bây giờ vẫn còn nhớ như in:

Nhận chiếc phong bì xinh xắn
Của người bưu tá trao cho
Lòng em nở muôn hoa nắng
Tuy trời giăng xám màu tro

Em yêu chữ người bạn mến
Đường dài vẫn thắm màu xanh
Và con dấu nhà bưu điện
Trên tem in vết rành rành

hoặc là:

Em yêu xứ Huế ngày xưa
Yêu chùa Thiên Mụ yêu hồ Tịnh Tâm
Còn đâu những buổi mưa dầm
Em cùng chúng bạn âm thầm gội mưa

(báo Tuổi Xanh, không nhớ tên các tác giả)

Tôi vẫn tiếc không có dịp đọc những bài thơ này cho mẹ.

Năm 2005, về Sài Gòn thăm nhà. Một hôm mẹ lục trong mấy lá thư tôi viết cho mẹ, lấy ra một bức, đọc cho anh em chúng tôi nghe và bảo: "Mai này mẹ mất, hôm làm tang lễ, các con đem bức thư này đọc cho mẹ nghe."

Hai năm sau mẹ mất, tôi không về kịp đưa tiễn, gia đình hôm làm tang lễ không ai nhớ lời ước nguyện của mẹ. Tôi vẫn ân hận suốt đời.

Những ngày ở Hà Nội trước khi lên đường di cư vào Nam, anh tôi được xếp vào đám nhi đồng trong phố, mỗi chiều học hát son đố mì.

Tôi còn nhớ 2 câu: "Đây thiên đường tổ quốc chúng ta, Đây ruộng vườn quê hương ngàn đời."

Sau 1975, ở nước ngoài, tôi tìm mãi trên Internet, hỏi những người am hiểu lịch sử Việt Nam hiện đại... nhưng không thấy mảy may dấu vết nào về 2 câu hát đó.

Hôm nay ghi lại đây như một bức thư bỏ vô chai ném xuống đại dương, biết đâu ngày nào đó nhận được câu trả lời, — cho mẹ.


(dtk, 30.06.2024)