Gia Đình Vịt Trời

Trần Đức Phổ

Tuyết đã ngừng rơi. Nhưng từng luồng gió lạnh vẫn thổi thông thốc. Mặt đầm nhăn nheo, cau có vì những lớp tuyết chất chồng lên và những cơn gió rét cứ từng đợt từng đợt hết quét ngang lại quét dọc. Cái lạnh tan xương cháy thịt của ngày chí đông làm cho cây cối khô cứng lại. Mấy lùm lau sậy ven bờ đầm gãy gục ngang thân, rũ rượi và lặng lẽ cam chịu. Nơi gốc cây sồi bên cạnh đầm nước đã đóng băng từ lâu có một cái hốc nhỏ. Phía ngoài hốc cây ấy được che chắn bằng những chùm rễ tua tủa của cây sồi gìa và đám lau sậy. Đó là ngôi nhà của một gia đình vịt trời ở xứ sở được mệnh danh là ‘cái tủ đông lạnh.’  Lúc này, trong nhà có một con vịt mẹ đang nằm cùng với ba chú vịt con trên lớp lá phong khô giòn nhưng dày như tấm nệm. Chúng co ro nép sát bên nhau để chống cái rét từ bên ngoài lùa vào. Chốc chốc con vịt mẹ ngẩng đầu, mở to đôi mắt đen đầy lo lắng nhìn ra phía bờ đầm. Đàn con thấy thế cũng vươn những cái đầu tí hon ngước nhìn theo về hướng ấy. Bụng chúng đang đói cồn cào, cái cổ rát buốt, toàn thân đuối sức, nên chẳng buồn kêu. Chúng đã kêu suốt một ngày nay để đòi ăn, nhưng tuyệt nhiên chưa có thứ gì vào bụng. Thức ăn đã hết nhẵn từ hôm qua nên mẹ chúng đành bó tay cho dù rất đỗi thương con. Bố chúng thì đã ra đi từ lúc sáng sớm để tìm cái ăn cho chúng. Nhưng quái lạ sao mãi đến giờ này vẫn chưa thấy về?

Hoàng hôn đang cố níu kéo buổi chiều ngắn ngủi bằng những tia sáng màu cam yếu ớt tận nơi chân trời xa tít. Nó nhanh chóng chuyển sang màu tím sẫm và bóng đêm từ từ lan ra mỗi lúc một nhanh. Để rồi sau cùng một màu đen kịlt chiếm lĩnh toàn bộ không gian.

Con vịt mẹ thở dài như muốn than thở điều gì mà không thể thốt nên lời. Nó cạ cạ cái mỏ vào ba đứa con chưa đầy sáu tháng tuổi uể oải nằm bên cạnh. Nó đưa mắt ngắm nhìn lũ con một cách âu yếm và trần trề yêu thương. Cả nhà đang chờ đợi mỏi mòn ông bố đi tìm thức ăn mang về. Thế nhưng không biết vì lẽ gì mãi đến lúc này vẫn chẳng thấy tăm hơi. Có mấy lần nghe tiếng sột soạt từ đám lau sậy, vịt mái tưởng chồng về mừng rỡ thò đầu ra ngoài hốc cây nhìn xem, để rồi thất vọng thụt ngay cổ vào. Tiếng động chỉ là do lũ chồn hoặc sóc chạy tìm mồi vô tình ngang qua.

Mấy tháng trước khi khu rừng phong bắt đầu vàng lá, những gia đình hàng xóm sửa soạn di cư về phương nam thì vợ chồng chị vịt trời đã lo tính việc tích trữ lương thực cho mùa đông. Bởi lẽ năm nay cả hai không thể bay về phương nam như mọi năm được. Lý do đơn giản là chị vừa hạ sinh ba chú vịt con kháu khỉnh. Chúng chưa đủ lông cánh và sức lực để bay một chặng đường quá dài. Cho dù mỗi vợ hoặc chồng có thể cắp theo một đứa con nhỏ để di tản, nhưng vẫn phải bỏ lại một đứa. Không ai đành lòng làm vậy nên họ quyết định cả nhà cùng sống cùng chết qua mùa đông khắt nghiệt nơi quê hương. Nhìn thấy xung quanh mình càng ngày càng thiếu vắng hàng xóm họ buồn lắm. Đến khi những cây cành đã rụng hết lá thì xóm làng cũng vắng tanh vắng ngắt, không còn ai. Nhưng đôi vợ chồng vịt trời cũng không có thời gian để mà buồn phiền vì phải lo cho cái mùa đông dài và lạnh lẽo sắp đến. Hằng ngày vừa hướng dẫn lũ vịt con kiếm ăn họ vừa lo tích trữ lương thực nên cả hai không còn thời giờ đâu để tư lự vu vơ. Khi rảnh rỗi họ tìm cách gia cố lại chỗ ở cho vững chãi, kín đáo. Họ gom góp cành khô, gỗ mục về làm vách, mang những chiếc lá phong rơi đầy trên mặt đất xung quanh nhà về lót thành một tấm nệm dày ấm áp. Họ cứ tưởng số lương thực dự trữ sẽ đủ ăn cho đến tháng ba. Lúc đó tiết trời đã khá hơn, sông suối đã tan băng, có thể tìm được con tôm con tép trong ao đầm dễ dàng. Không ngờ bầy con của họ ăn khỏe quá. Mỗi ngày hai vợ chồng cho chúng ăn ba bữa, mà vẫn luôn luôn nghe chúng kêu đói inh ỏi. Đang tuổi lớn chúng ngốn nghiến như tằm ăn rỗi. Mới trung tuần tháng hai thức ăn để dành đã cạn kiệt. Hai vợ chồng bàn nhau sẽ thay phiên mỗi ngày người này đi kiếm mồi thì người kia ở nhà chăm sóc lũ con thơ. Hôm nay là ngày đầu tiên của chiến dịch săn lùng lương thảo. Anh chồng xung phong, giành phần ra đi từ lúc sáng sớm. Chị vợ tiễn chồng ra trước cửa, dặn dò anh phải cẩn thận, mùa này lũ chồn cáo và chó sói đang lùng tìm thức ăn rất gay gắt. Tuy rất tin tưởng ở sự khôn khéo của chồng nhưng chị vẫn cảm thấy lo lắng, không yên. Anh chồng trấn an vợ, hôn tạm biệt mấy đứa con rồi xuất phát.

Vỗ cánh bay lên cao, chàng vịt trời nhìn ra tứ phía. Cả một vùng tuyết trắng phủ mênh mông. Những cánh rừng trơ trụi, cây cành tua tủa như gươm giáo của một bãi chiến trường sau nhiều trận ác chiến. Sông hồ đóng băng lạnh lẽo. Cả một khu vực rộng lớn chẳng thấy gì có thể cho vào bụng được. Thế là chàng cứ nhắm hướng nam mà bay, bay theo bản năng thiên di của loài vịt trời từ xưa đến nay. Chàng bay mãi, bay mãi không biết đã qua bao nhiêu là dặm đường. Đến khi nhìn xuống phía dưới thấy có một dòng sông loang loáng nước dưới ánh nắng yếu ớt của ban trưa. Tuy ở đây cỏ cũng đã khô, cây cũng đã rụng lá nhưng sông suối thì chưa đông cứng như ở quê hương chàng. Chàng chợt nhận ra con sông này năm trước, lúc di tản tránh cái rét mùa đông phương bắc, chàng đã gặp nàng, và hai người đã se mối lương duyên.

Hôm ấy là một buổi chiều cuối thu. Sau hành trình dài mấy trăm dặm từ vùng hạ lưu sông Saint Lawrence bay về phương nam, chàng đã dừng chân nơi đây để nghỉ ngơi lấy sức trước khi tiếp tục con đường thiên lý. Nghỉ ngơi độ chừng ba mươi phút, khi sức lực đã hồi phục chàng liền lội xuống dòng nước giá lạnh để tìm mồi. Chỉ bơi một quãng ngắn, chàng đã phát hiện một chú cá sặc đang nhơn nhơn nhấm nháp mấy lá cỏ còn sót lại cạnh bờ. Thế là chàng rẽ nước mò đến. Thấy làn nước xao động, con cá sặc liền quẫy đuôi bơi ngược ra giữa dòng. Không bỏ lỡ thời cơ chàng quạt đôi bàn chân to bè như hai cái bơi dầm đuổi theo. Con cá sặc biết có kẻ săn mồi liền lặn một hơi dài xuống thật sâu trong làn nước lạnh ngắt. Chẳng để con mồi thoát thân chàng vịt trời vội vã nín thở lặn theo. Biết không thể lủi vào trong bùn cát để nấp nên con cá liền phóng vọt lên như phi tiễn. Vịt trời cũng ngoi khỏi mặt nước lao theo liền. Lũ tôm, cua trong đoạn sông này thấy màn rượt đuổi ngoạn mục như trận chiến giữa Tề Thiên Đại Thánh và Nhị Lang Thần Dương Tiễn trong truyện Tây Du Ký nên trố mắt ra nhìn, nhưng không dám mở miệng hoan hô.

Con cá sặc chạy đến một khúc sông có nhiều rễ cây mọc lòa xòa trên mặt nước thì chàng vịt ta cũng vừa đuổi đến nơi. Bí quá con sặc liền núp vào một cái rễ ven bờ. Chàng vịt chưa kịp vươn cổ phóng tới thì “phập” một tiếng, con cá sặc đã bị một cái mỏ màu vàng như nghệ quắp mất. Chưng hửng, chưa kịp nhìn rõ mặt kẻ ngang nhiên cướp miếng mồi ngon trên tay mình là ai thì đối phương vỗ cánh vù bay mất. Không chịu thua một cách phi lý như vậy, chàng vịt liền lội lên bờ và vỗ cánh bay theo. Bay chừng một quãng không xa, con vịt phía trước hạ cánh xuống một đám lau sậy rậm rạp. Chàng vịt ta cũng đáp xuống và lò dò đi theo. Trước mắt chàng hiện ra một con vịt già đói lả đang nằm bẹp gí sát vũng sình. Cạnh đó ả vịt xám độ tuổi như chàng đang rỉa từng miếng thịt con cá sặc để mớm cho con vịt già. Nhìn thấy tình cảnh cảm động như thế nên bao nỗi giận dữ vì bị cướp miếng ăn trong lòng chàng bỗng nhiên tiêu tan hết. Chàng bước đến thăm hỏi hai con vịt kia. Bây giờ chàng mới rõ, họ cũng di cư từ phương bắc xuống. Nhưng bà mẹ cô vịt trẻ đang bị ốm nên lưu lại đây. Nghe qua sự tình, sẵn có máu hào hiệp nên chàng ngỏ lời muốn giúp đỡ hai người. Thế là từ đó họ thành đôi bạn tâm giao với nhau. Ít hôm sau bà mẹ vì bệnh tật hiểm nghèo, vì vất vả mệt nhọc đã qua đời. Cả hai chôn cất bà rất chu đáo, rồi sánh vai tiếp tục bay về phương nam. Từ đó họ kết nghĩa tơ hồng cùng nhau.

Nhận biết được con sông rồi chàng liền hạ cánh xuống hết sức nhẹ nhàng nơi chỗ mấy cái cây mọc thò ra trên mặt nước. Chẳng bao lâu một con cá chép to bằng ba ngón tay người lớn đang đuổi theo đàn cá rô con lội ngang qua dưới mắt chàng. Chờ cho con chép lọt vào tầm mổ, vịt trời liền vươn cái cổ dài, há cái mỏ cứng như kìm sắt đớp ngang lưng con cá. Con chép vùng vẫy mãnh liệt để thoát thân nhưng bị kẹp chặt quá đành vô vọng chịu thua. Trong lòng tràn ngập nỗi hân hoan, chàng vịt vỗ cánh bay tít lên trời cao và nhắm hướng bắc trực chỉ. Lúc này đã xế chiều. Nghĩ đến vợ và con đang đói nheo nhóc chờ mình đem thức ăn về, chàng ra sức vỗ cánh, miệng vẫn ngậm chặt con cá chép.

Lúc tuyết bắt đầu rơi thì chàng cũng đã bay vào vùng trời quê hương. Những cánh hoa trắng muốt nhẹ nhàng phủ vây chàng giống như người ta tung những cánh hoa giấy chào đón người nổi tiếng. Rồi từng cơn gió mạnh ập đến, tuyết quất vào mặt vào đôi cánh, và vào thân thể chàng rát buốt. Để cho an toàn chàng hạ thấp dần độ cao, chỉ bay là là trên các ngọn cây độ chừng một trượng. Lúc bay ngang khu rừng nọ một đàn quạ đen trong hang hốc bỗng vụt bay lên, kêu the thé ghê rợn, bủa vây lấy chàng. Bọn chúng thì đông mà chàng chỉ có một mình, lại vừa mệt vừa đói, miệng còn ngậm con cá lớn nên không thể chiến đấu. Ba mươi sáu kế, tẩu vi thượng sách. Nghĩ vậy chàng liền vươn cổ, dũi dài đôi chân, đập cánh thật mạnh vọt người lên cao như hỏa tiễn rời bệ phóng. Bầy quạ đen giận dữ kêu toáng lên, đuổi theo. Nhưng sức chim quạ nào có thể sánh với vịt trời, chẳng mấy chốc chàng đã bỏ xa bọn chúng. Đàn quạ bay lên cao bị gió tuyết quật cho tơi tả, chịu không thấu, nên phải quay trở lại.

Trời chuyển dần về khuya. Bầu trời không có lấy một vì sao, những đám mây sà xuống thấp đen thẫm. Nhưng trên mặt đất trái lại ánh sáng nhờ nhờ do lớp băng tuyết dày hắc lên. Mấy chú vịt con đói bụng nên đã ngủ vùi. Thấy bầy con đã nằm yên, vịt mẹ vươn đầu ra khỏi cửa hang nhìn ngang ngó dọc. Lát sau, nó lật đật đứng dậy lắc lắc cái thân mình trông có vẻ còn rất thon thả mấy cái, rồi bước ra khỏi hốc cây. Nó nghiêng đầu lắng nghe. Trời đã im gió, tuyết đã ngừng rơi từ lâu. Bốn bề vắng lặng. Nhưng dường như nó nghe có tiếng đập cánh xa xa. Nhìn về hướng đó, bất chợt nó trông thấy một cái bóng trắng to bằng quả bóng bầu dục đang hướng về phía nó hạ thấp dần độ cao. Nền trời đen kịt nên cái bóng trắng kia thật là nổi bật. Lòng nó phập phồng mừng vui. Chỉ ít phút sau đã hiện ra rõ ràng là một con vịt trời. Chàng ta hạ cánh cách xa nơi nàng vịt độ chừng mười mét, rồi chậm chạp tiến về phía nàng. Con vịt mái reo lên vui mừng chạy nhanh về phía chàng. Cả hai gặp nhau mừng vui khôn xiết tả. Đột nhiên ngay lúc ấy con vịt mái chợt nhìn thấy bóng dáng của một con cáo vừa ẩn vào gốc cây cách đó không xa. Vịt mái trong lòng lo sợ nhưng cố trấn tĩnh tinh thần. Nhận thấy chồng đã quá mệt mỏi khó mà thoát được nanh vuốt của con thú dữ nên nàng không để chàng biết. Lúc này không thể làm cho chàng hoang mang. Nàng bỗng nghĩ ra một kế liền nói nhỏ vào tai chàng, rồi hối hả giục mau mau chạy vào hang, còn mình thì đứng lại để đương đầu với thú dữ.

Con cáo xám không ở vùng này, nó lang thang kiếm mồi từ sáng đến giờ nên lạc bước đến đây. Khi hai vợ chồng vịt trời vừa gặp nhau thì cũng là lúc nó tình cờ phát hiện ra chúng. Nó định bụng lừa bắt cả hai nên vội vàng ẩn mình chờ cơ hội ra tay. Bây giờ chỉ còn thấy mỗi mình con vịt mái nó chậc lưỡi tiếc rẻ. Nhưng vốn là kẻ lạc quan nên tự an ủi thầm: “Ta sẽ xơi con này trước cho no, rồi hãy tính sau!” Nghĩ vậy cáo liền chạy len lỏi qua các cây phong tiến sát về phía vịt. Thân thể con cáo gầy nhom, cái bụng lép kẹp như dính sát vào xương sống. Nhưng hai hàm răng dài và nhọn hoắc nhe ra đầy vẻ dữ tợn, hung hăng. Con vịt mái đã thủ thế nên liền chấp chới vừa chạy vừa bay nhưng đôi chân vẫn lướt là là trên mặt tuyết. Con cáo đuổi theo, mấy lần nhảy vồ tới chụp, nhưng phần vì mệt mỏi, phần vì con vịt nhanh nhẹn né tránh, lúc sang phải lúc sang trái nên cáo luôn luôn vồ hụt. Đã có kế hoạch dụ địch từ trước, vịt cứ chạy thẳng một mạch ra giữa cái đầm nước đã đóng băng. Nhìn thấy con vịt béo tốt, nhưng hình như ngờ nghệch chẳng bay lên cao mà lại chạy ra chỗ trống trải, cáo ta khấp khởi mừng thầm trong bụng. Hắn hí hửng cho rằng phen này vịt trời khó mà thoát khỏi tay hắn. Cư ngụ ở vùng này đã lâu, đi lại trên mặt đầm rất nhiều lần nên vịt mái biết rõ dù mặt đầm đã đóng băng, nhưng ở giữa đầm lớp băng trên bề mặt rất mỏng. Thế là nàng chạy thẳng đến nơi ấy, vận sức lực vào đôi chân đạp mạnh lên lớp băng chỗ đó. Nàng cố lấy hết sức nặng nhảy lên nhảy xuống vài lần đã thấy mặt băng rạn như kính vỡ. Xong yên nàng giả đò như kiệt lực đứng thở dốc, nhưng đôi cánh thì thu vào sát thân mình, rùn hai vai thủ thế. Nhận thấy con mồi bất động cáo ta không cần suy nghĩ gì nhảy xổ đến vồ ngay. Con vịt trời lẹ làng nhún đôi chân khỏe khoắn, đập mạnh hai cánh lao vút lên không trung. Cùng lúc ấy nàng ta nghe một tiếng “ùm” vang lên trong màn đêm thanh vắng. Quay nhìn lại vịt trời chẳng còn thấy bóng dáng cáo xám đâu nữa. Nàng xoải nhanh đôi cánh bay về phía cây sồi, nơi chồng con đang nóng lòng chờ đợi.

Trần Đức Phổ
31/3/2024