thơ nguyễnxuânthiệp

THẢO NGUYÊN

mùa hạ. ta qua vùng thảo nguyên
gió thổi. chiều xanh trôi với nắng
khoảnh khắc. vầng trăng bạc nhú lên
cánh chim theo trăng vào trời rộng
nhà ai. đèn lồng soi trước hiên
nhủ thầm. nhà ta sau hàng phượng
ta đi năm năm qua thảo nguyên
cảm ơn phút giây đời giao hưởng

mùa hạ, ta qua vùng thảo nguyên
bước nhẹ tênh. quên thời khổ hạnh
mê con chuồn chuồn đỏ bay ngang
thương bầy dê con trên đồi vắng
gặp trẻ chăn bò đi hát rong
gặp ấu thơ ta. mùa hạ sáng
đời trôi đi. tưởng đời lặng câm
bỗng tiếng đàn ai trong gió thoảng

hỡi bé lang thang vùng thảo nguyên
như ta ngày xưa. thời thơ dại
áo vắt vai. đi qua rừng sim
lội trong cỏ may. ngập đầu gối
biển cỏ mênh mông. sóng dập dờn
hò ơi. dong thuyền về bến đợi
cho ta theo nhé. về đêm nay
đêm trong nhà xưa. đêm mát rợi
xin bát canh rau. ăn rất hiền
chong ngọn ngọn dầu. mẹ dệt vải
đọc chuyện thạch sanh. lòng hân hoan
có khi mơ được làm thằng cuội
trong giấc ngủ mơ không thấy tiên
chỉ thấy vườn xưa. cây chĩu trái
tan mơ. mở cửa ra nhìn sao
muôn ánh sao mơ.ø dòng lệ chảy
đêm khuya. rì rào trong cây xanh
nghe bên láng giềng gà tre gáy
sáng mai. ta bước ra ngoài sân
nhìn quanh hiên. rụng đầy hoa bưởi

năm năm. ta qua miền thảo nguyên
đến nay. vang vang. mùa hạ gọi

mùa hạ cùng ta phơi áo biếc
bên hàng dâu rũ lá mong manh
mùa hạ cùng ta đi hài đỏ
qua cầu tơ liễu. nắng vàng trong
mùa hạ cùng ta che nón rộng
xuống đầm nước lục bơi thuyền sen
mùa hạ cùng ta thổi sáo trúc
diều ai lơ lửng mấy tuần trăng
mùa hạ theo ta vào nương bãi
chặt cụm mây vàng. hái mật ong
mùa hạ theo ta ra đầu núi
nhìn quanh. từng vạt khói bềnh bồng

năm năm. ta qua vùng thảo nguyên
nghe mơ hồ ngôi sao biếc gọi

cha đã đi qua vùng thảo nguyên
gió mùa xưa chuyển cơn giông lớn
vang thiên thu chớp bể mưa nguồn
nước vượt bờ. trùng khơi nước rộng
hồn cựu kinh. thấp thoáng ngọn rừng
đám lưu dân qua vùng châu thổ
chẳng tìm đâu thấy một xóm làng
thảo nguyên. tàn khuya không ánh lửa
trời mịt mùng. muông thú kêu hoang
cha đã đi qua vùng thảo nguyên
những năm ấy trời làm đói khổ
kẻ sống. người chết. đều trơ xương
lại thêm khắp bốn bề giặc giã
muôn oan hồn. dấp dúi. lang thang
nương thân nơi đầu sông cuối bến
ngày gầy xơ. lất phất mưa phùn
đường bạch dương. chiều. không quán trọ
hành nhân. hành nhân. đêm thu phân

cha trở về trong căn nhà gỗ
trao cho ta chiếc gậy tìm đường
đêm uống trà khan. đọc thơ cổ
xót đời. qua một tiếng độc huyền

ta đi năm năm qua thảo nguyên
gậy trúc mòn khua kêu đá sỏi
nắng vẫn xanh trên ngọn bạch đàn
mùa hạ đi. nhưng thu chưa vội
ta. con chim hạc. trong thời gian
một đêm. cánh sa trên đồng nội
từ đó chung quanh đời bặt tin
chuông chùa tây phương không vọng lại

mai mốt. mẹ qua vùng thảo nguyên
me. ánh trăng vàng trong truyện cổ
lặng soi bên mặt nước hồ gương
đi lang thang qua vùng bia mộ
khi cúi nhìn một cụm hoa lan
thương ôi. mắt nhung xưa. còn mở

mai mốt chị qua vùng thảo nguyên
như xưa. một lần về quê ngoại
ngày reo vui. vườn chim. bay chim
long reo vui. reo. tà áo lụa
chị gội đầu bằng nước hoa chanh
hương tóc bay sang. chiều vời vợi
chị ơi. mai qua vùng thảo nguyên
mang cho em một chùm nhãn chín
ôi. tình xưa. như nhãn và sen
dẫu tình phai khi chưa kịp hẹn
thì khuya sau. xin trăng hạ huyền
tiếp truyền đi những lời non biển

mai mốt em qua vùng thảo nguyên
tìm nhau. trăng đã về động cổ
tìm nhau. tìm nhặt chiếc khăn rơi
tìm nhau. khi qua đình ngả nón
tìm nhau. khi qua cầu áo bay
tìm nhau. đến phai hương tàn lửa
vị quế nồng. nghĩa nặng tình sâu
thì em nhé vào ngàn thăm hỏi
lão tiều phu. đốt bãi cháy bờ
gã chăn ngan. kêu ngoài lau sậy
hỏi thăm từ con hươu con nai
hỏi thăm giọt mưa và ngọn lá
bởi có ta. trong mỗi hạt sương
có ta. trong từng tia nắng dọi
lời ta trong câu hát dân gian
kể lể chuyện buồn vui sớm tối
em gom về trao lại cho con
mai sau sông nối xa đời suối
chuyện của người là chuyện dòng sông
bình minh đến mở tung cửa biển

ta đi năm năm qua thảo nguyên

Nghệ Tĩnh, 1980

CHIỀU BÊN SÔNG GIĂNG

1.

Bên bờ sông Babylon
Ta ngồi ta khóc
(Psalm 137)

buổi chiều bên sông giăng
ta ngồi ta hát
khúc hát buồn chia đôi
một nửa. theo dòng sông
một nửa. vương bãi bờ
dòng sông thì mãi trôi đi
riêng mình ta dừng lại
buổi chiều chở cát bên bờ sông giăng
ta ngồi ta khóc
trông về phương nam
ngọn gió hoan châu. rào rào cát chạy
nghìn dặm. bóng chim bay. nước sóng sánh bờ
những tấm lưới giăng qua ngày rộng
chiều lên
chiếc thuyền ai đỏ lửa
và vệt khói mờ trong mắt ta
dưới trời xưa. cuộc động quan. có phai
vàng nát đá
giọt lệ nào rơi. chiều nay
ta xót ta. thân dã tràng. xe cát
biển đông. sóng dội. xô bờ
nỗi oan khiên một thời không bóng vang

buổi chiều. vớt sỏi. dưới lòng sông giăng
ta cười trong tiếng sóng
ai kia. đưa ta lên rừng
ai kia. đưa ta ra đầu ngọn suối
tượng đài người đọ được với thời gian
tiếng cười ta
đánh thức. lớp cuội mòn. chiều nay
bia đá nghìn năm. bồi hồi. xao động
nói gì với mai sau
nói gì với các thị trấn bên bờ nước biếc
một tiếng cười dài. vang vọng. hư không

buổi chiều. kéo gỗ. bên bờ sông giăng
ta đọc bài cổ thi
giữa chừng bỗng ngưng. lời tan trong gió
lòng ta ơi. mãi không yên
nghìn năm. cơn đau. sóng vỗ
chiều bên sông giăng. và ta
chiều động giấc mơ ngàn
hồn ta theo trăm cây gỗ lớn
gập ghềnh lối voi đi. trâu kéo. mưa nguồn
giăng giăng bến cát
những ngày qua. nằm dưới cơn mưa cố lũy
trắng trời lau thưa
mắt gỗ vàng. và mắt ta. qua thế kỷ
đã thấy vết chàm in sậm mặt người
buổi chiều bên sông giăng
chờ một vầng trăng mọc
chưa kịp nhìn trăng. trở gót ta về
hẹn với khoang thuyền khuya nay
hẹn cùng dòng sông. và bè gỗ
đón cho ta vầng trăng
một thời ngủ mê trong cơn sốt đỏ
giấc mơ ta ơi còn lại chiều nay

2.
chiều tháng ba. sấm động
ta kẻ cuối cùng rời bãi sông giăng
bước mỏi. trèo lên quán dốc
nhìn nước. nhìn trời. trời nước mang mang
hồn xưa chợt hiện
voi thiêng nghìn cỗ. bằng ngàn
rú gầm
ngả rạp. rừng trâm hương
quan san
quan san
rùng rùng vó ngựa
chớp ánh lửa nguồn
ta gọi ai
ai gọi ta
những cõi người thất lạc
này tiền kiếp của ta ơi
thức dậy
thức dậy. cuộc diễu hành qua cõi
đá vàng
ta thấy ta đi trên dặm trường sa mạc
ta thấy ta đi tận cuối rừng lau
theo ta đám dân du mục đói nghèo
đã khuất dưới trời đại nạn
ta thấy ta đi giữa rừng tuyết ủng
áo rũ bạc màu trăm mảnh xác xơ
mặt mũi gầy nhom
đâu cô bé chăn dê cho ta bầu sữa
hồi sinh. giữa giấc. càng đau
lá bối chép kinh đã tàn ánh lửa
riêng một góc đời chưa rạng chiêm bao

chiều sông giăng
tháng ba ù ù sấm động
những tấm lưới phơi giờ xếp lại
thuyền về bến xa
ai thổi lên cho ta chiếc còi vỏ ốc
âm thanh khuất cuối bãi ngàn
năm năm đời ta ngọt bùi chẳng biết
đường đi. mỗi bước. một dài
lán cỏ. giường tre. cơn mơ đã mỏi
đợi một tiếng gà mòn giấc canh khuya
năm năm. những chíếc roi. quất ngược
cửa hiện thời búa bổ. ngày rơi

chiều bên sông giăng
tháng ba bồi hồi sấm động
màu ráng trời rớt xuống hồn ta
cháy đỏ
những vệt sầu cổ thi
này hiền sĩ xưa ơi. cuộc lãng du ai
quên nỗi đói nghèo. ngày lại ngày
dắt lũ chó vàng đi săn chồn cáo. bước
chân qua chín mươi chín ngọn non
hồng
chiều đang gọi qua truông
về chưa. về chưa
tháng ba. quanh trời. sấm động
chiều nghi xuân. u uất. màu mây
ai xưa. múa con dao dài. chặt giang đốn
củi. ngày ngày theo ông vượn vào
hang sâu. nhặt trái gấm ăn xót dạ.
hồn xanh đắm giạt mây ngàn
ngày về chết bãi sông tương
tràng an ơi. san sát bờ lâu sậy xa
thơ đâm chảy máu bầu trời

ôi nguyễn du. đỗ phủ
tôi nay cùng đường
dừng lại bên sông
hái ngọn rau lang. chiều reo. mệt lả
gọi cùng mây nước trôi đi

chiều bên sông giăng
tháng ba đi trong tiếng sấm
lòng ta. trái khô rơi. mấy mùa
nắng đã phai vàng trên mái rạ
tháng ba ơi
đâu tiếng gà đầu thôn cỏ đưa hơi ấm nồng
gió lên rồi. gió lên
gió trên những đường dây giăng qua
trời rộng
mùa này khua rộn sắc âm
giục giã
chiều. theo cánh chim quen. bay vòng
qua biển bắc
tìm một cành biếc trong mưa
biển cũng bồn chồn như lòng ta mở
ra khi chiều tối
chiều sông giăng
ai trên đường về nón lá tả tơi
hứng những giọt mưa đầu mùa rơi qua
đồng nội
mang trong nếp áo
dư vang sấm động
thôi hãy về. khêu cao ngọn đèn che gió.
qua khuya
bởi trời tháng ba nơi đây chẳng còn  chút lửa
người đi. dấu cỏ. mịt mờ cầu sương

tháng ba ơi
bông nhãn đã tàn
bông muối rụng dày trên mặt đất
lòng ta. chùm bông giẻ. chiều nay
phai rũ
quê nhà có còn áo phơi
hay đã bay lên trời.tắt nắng
thoảng mùi nhựa thông trong ký ức
mùi hương ấu thời
hương những đồng cỏ cháy ban trưa
tuổi nhỏ ta về dưới mái tranh gió thổi
nụ cười trong mơ
thôi đã tắt hết sắc màu mùi hương ánh sáng
đêm nay áo mỏng thân gầy
nằm nghe. chớp bể mưa nguồn. về tự
sông giăng
dưa muối quê người lòng ta càng xót
em dưới trời cố quận
có cùng nghe. sấm dội. chiều đi qua

3.
hẹn mùa sau hái bông giẻ vàng
thả trôi theo dòng nước sông giăng
mùi hương ngái tự trong lòng đất
bao năm rồi không tan
của ta. một chút tình hoang dại
của thể kỷ này. một nỗi sầu vang
gửi tặng em.tặng đời u suất
một chiều nào chết bến sông giăng

Nghệ Tĩnh, 1980

TRÀ OÁN

Chiều vác củi qua vườn cam tối
nghe quanh mình. rụng mấy hương cam

mùi hương cam theo ta về trại
mùi hương cam. trong đất nghìn năm

ai xưa. bơi thuyền. trên sông hằng
nghiêng lẳng. rải chùm hoa nhiệt đới
lềnh bềnh. trôi. mùi tro nhục thân
trong nồi trà chiều nay. sóng sánh
cũng nổi lên vài nụ hoa cam
bạn bè ta. ngồi quanh. xúm xít

chiều đã tàn. chiều đi chưa hết

đây. bữa trà trong thành đá xanh
ngồi uống trà. dăm ông mặt nghệ
râu hùm. lởm chởm. cỏ đồi tranh
tóc buông. lùm xùm. tựa bờm ngựa
lửa đóm reo. ngời ánh mắt gươm
quần áo loạn. hình muông thú lạ
ông thì gầy. như cái hạc vàng
ông thân cao. ngất trời. đồng thụ
kể từ đi theo gánh chèo điên
nửa tỉnh. nửa mê. ra tù rạc

ngồi lại đây. quanh nồi trà thơm
như người xưa ngồi trong động đá
đức đạt ma. cùng với chúng tăng
dâng trà hoa. trước giờ thiền tọa

ngồi lại đây. quanh nồi trà thơm
hãy nhớ nhé. cánh trà oan khổ
bạn bé hái. từ trên núi xanh
cất giấu. qua bao tầng địa ngục
nhớ mồ hôi. và giọt máu tươm
từng cháy hồng hồng trên ngọn lửa
nhớ chiều qua. trên những cánh nương
chiều treo. chon von. bờ dốc đá
hú tiều. gọi nhau. ngoài đầu non
ai hay chúng mình thành vượn khỉ
bởi từng chiều. thiếu trà. đói cơm
bạn bè mang cho ta khoai sắn
mùa này có thêm nhãn và bồng
đem bày hết. một manh chiếu rách
ăn đi. uống đi. thở mùi hương
cúi đầu. cảm tạ ơn trời đất
bây giờ mới hiểu lẽ diệt sinh
tiếng trẻ. oe oe. trong rạ ướt
bây giờ mới thấy được buồn vui
như lửa cháy. truyền trên củi bếp

hồn ta nay. như cụm trà hoang
lá sần sùi. gội đầm mưa nắng
hạt từ gieo. oằn đỏ. cành sâu
lại trổ bông. bên sườn thung lũng
nhìn ra. ôi. chớp xé. mây trôi
chiều đã tàn. chiều đi qua biển

uống đi. vị ngái chát đầu môi
uống đi. hoa. và mùi mật đắng
chén trà này. dành để riêng ta
uống cho hết. khe rừng. suối độc

ngoài dặm cỏ. chiều nhen đốm lửa
nhà ai kia. dưới cụm mây vàng
nhà ai kia. như trong thơ đường
trở lại vườn xưa. đi chân đất
chén trà này. tưởng nhớ vợ con
mấy năm rồi. quế cay. gừng xót
người xa nguời. đắp mảnh chăn đơn
giờ này. bếp nhà không đỏ lửa
trẻ khóc. kêu ăn. trong chiều sương
mẹ khuya về. thân gầy. áo mỏng
khép cửa. nghe hoa rụng quanh vườn

lòng ta ơi. có như hoa rụng
chén trà chiều nay. vàng hoàng hôn
chén trà chiều nay. cho đồng bạn
đã cùng ta. đi suốt sử xanh
đã cùng ta. bơi qua bỉ ngạn
ai khôn thiêng. chìm nổi khúc sông
ai. trăng khuya. mênh mang đầu núi
hãy về đây. trong chén trà oan
hơi trà đẫm hơi may xao xác
nghiêng ly trà. mắt chiều xẩm đục
hỏi bạn hiền. vì sao ông buồn
phải chăng. ngày xa ngoài dặm cỏ
hay mùi trà. cứng vị nước nguồn
tẩm trong nước. một loài hoa ác
hơi trà. thấm hạt mưa. lất phất
áo tơi. nón lá. mai lên nương
ngày chầy. cơm độn. mưa sơn thôn
ông ơi. tùi gì. thân lau lách
ông ơi. nhớ gì. rau trên đất
một mai ta về làm thú đồng

chiều đã tàn. chiều trong hơi giông

thì thôi. chén này. để tưởng nhớ 
chén mời đồng bào trên đất khổ
bao năm rồi. cửa nhà trống không
ruộng nỏ. mùa heo. đêm dạ xót
kẻ lên rừng. hùm tha. sấu bắt
người bỏ làng. đi kiếm miếng ăn
kể từ lệnh trên mở chiến dịch
trường sơn. quanh co. qua lào miên
lũng thấp. đèo cao. mù núi bốc
mưa vèo bay . mùa đông. tối mặt
rét sương thu. xanh tím thịt da
đường đi. đạn nổ. máu loang cát
lối về. gò nổng. mưa lâm thâm

buổi trà muộn. chiều hoang. xây xẩm
điểm điểm. hạt mưa. đầu xóm thôn
ngày đã tàn. cơn giông u uất
nhìn ra. chim bay. chim bay
ôi. cửa biển. giờ này đóng sập
song thần phù. từng đợt. lặng im
óng ánh trong ly. màu sen ngát
hương trà còn. như hơi thu tàn
u khốc đó. giờ đây thấm ngọt
bây giờ. ta hiểu ra thiên thu

bây giờ. như bao giờ. nhớ lại
buổi uống trà trong động đá xanh
nước trà ánh lên màu hổ phách
dòng sông nào không là sông hằng
hãy thả những cánh hoa trên nước
hãy rắc tro tàn từ nhục thân
rồi cất tiếng cười trên ngọn sóng

ôi. hồn ta. trôi theo sông hằng
hồn ta. chiều nay. là sông hằng

1980

(trích Tôi Cùng Gió Mùa, thơ, Nguyễn Xuân Thiệp, NXB Văn Học, California 1998)